Askerlik, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 72. maddesi gereğince her Türk vatandaşının hakkı ve ödevidir. Ancak her bireyin bedensel, ruhsal ve sosyal durumu askerlik hizmetini yerine getirmeye uygun olmayabilir. Bu nedenle yasalar, çeşitli durumları göz önünde bulundurarak askerlikten muafiyet veya erteleme imkanlarını düzenlemiştir. Konya'da askerlik davası alanında uzman bir avukat, bu süreçte size profesyonel destek sunabilir.
Askerlikten muafiyet, sadece bireysel sağlık sorunlarıyla sınırlı olmayıp; aynı zamanda sosyal, ailevi ve cinsel kimlik temelli sebeplerle de mümkün olabilir. Bu haklar ve düzenlemeler, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel hukuk ilkeleri olan hukuk devleti, eşitlik ve insan onuruna saygı ilkeleri doğrultusunda şekillendirilmiştir. Askerlikten muafiyet başvurusu yaparken, özellikleaskerlikte uzman avukat desteği almak, sürecin sağlıklı ilerlemesi açısından önemlidir.
Zorunlu askerlik, bireyin hayatında önemli bir dönüm noktasıdır. Ancak kimi bireyler için bu görev, yaşamını tehlikeye sokabilecek ya da psikolojik açıdan yıkıcı sonuçlar doğurabilecek durumdadır. Bu nedenle askerlik yükümlülüğünün herkese aynı şekilde uygulanması yerine, bireysel durumların değerlendirilmesi adaletin bir gereğidir.
Yasal Dayanaklar
Askerlikten muafiyetin çerçevesi, başlıca şu mevzuatlar tarafından belirlenir:
Hangi hastalıkların ya da fiziksel/psikolojik durumların askerlik hizmetine engel olacağını detaylandırır.
Muayene ve değerlendirme esaslarını belirler.
T.C. Anayasası – Madde 72
“Vatan hizmeti her Türk’ün hakkı ve ödevidir. Bu hizmetin ne şekilde yerine getirileceği kanunla düzenlenir.”
Bu madde doğrultusunda yükümlülüğün kapsamı belirlenmiş ancak muafiyet hakkı kanunlarla tanımlanmıştır.
İlgili Yönetmelikler ve Yargı Kararları
İçişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan genelgeler ve içtihatlar süreci yönlendirir.
Türkiye’de askerlikten muafiyetin sağlık, fiziki durum (kilo, boy), göz hastalıkları ve trans birey statüsü gibi nedenlere dayalı olarak nasıl düzenlendiğini hukuki çerçevede ve uygulama örnekleriyle ortaya koymaktır. Böylece muafiyet başvurusu yapmayı düşünen bireylerin haklarını, sorumluluklarını ve izlemesi gereken yolları net şekilde anlaması hedeflenmektedir.
Bu yönetmelik, askerlik yapacak bireylerin hangi sağlık koşulları altında askerlikten muaf sayılacağını belirler. Aynı zamanda muayene usullerini, sağlık kurulu raporlarının nasıl düzenleneceğini, itiraz süreçlerini ve yeniden muayene esaslarını da düzenler.
Muafiyet Türleri
Yönetmeliğe göre sağlık nedeniyle askerlikten muafiyet 3 temel şekilde olabilir:
1. Sürekli Muafiyet
“Askerliğe Elverişli Değildir” kararı verilir.
Tekrar muayene gerekmez.
Genellikle kronik, kalıcı ve tedaviye yanıt vermeyen hastalıklar için geçerlidir.
2. Geçici Muafiyet (Tecil)
“Geçici Olarak Askerliğe Elverişli Değildir” raporu verilir.
1 yıl süreyle erteleme yapılır.
Her yıl kontrol muayenesi istenir.
3. Yeniden Sevk
İlk değerlendirmede net kanaat oluşmazsa ileri tetkikler ya da başka hastaneye sevk edilir.
Muafiyete Neden Olan Yaygın Hastalık Grupları
Not: Aşağıdaki hastalıklar yalnızca örnek teşkil eder; yönetmelikte her biri alt başlıklarıyla çok daha kapsamlı şekilde yer alır.
A. Psikiyatrik Hastalıklar
En yaygın muafiyet sebebi olup aşağıdaki tanılar askerlikten kalıcı muafiyetle sonuçlanabilir:
Şizofreni
Bipolar bozukluk
Ağır depresyon (özellikle intihar girişimi varsa)
Yaygın anksiyete bozukluğu (ileri düzey)
Panik bozukluk (klinik düzeyde ve sosyal işlevselliği bozuyorsa)
Kişilik bozuklukları (borderline, antisosyal vb. – ileri derecede)
Travma sonrası stres bozukluğu (özellikle işlev kaybı varsa)
Cinsiyet uyum süreci nedeniyle hormon tedavisi gören bireyler
Belgelenmiş psikiyatrik tedavi süreci, ilaç raporları ve geçmiş hastane yatışları bu tür muafiyet başvurularında esastır.
B. Nörolojik Hastalıklar
Epilepsi (nöbet kayıtları, EEG, tedavi direnci durumu belirleyici olur)
Multipl Skleroz (MS)
Parkinson hastalığı
Serebral palsi
Beyin tümörleri veya cerrahileri sonrası kalıcı nörolojik kayıplar
Kas-iskelet sistemi sinir felçleri (hemipleji, parapleji vb.)
C. Kardiyovasküler (Kalp ve Damar) Hastalıklar
Kalp yetmezliği (EF düşükse)
Doğuştan kalp hastalıkları
Aort anevrizması
Kardiyak aritmi (ölümcül olabilecek düzeyde)
Kalp kapağı hastalıkları (ileri düzeyde)
Tansiyon hastalıkları (hipertansiyon) tek başına genelde muafiyete neden olmaz ancak organ hasarı varsa dikkate alınır.
D. Ortopedik ve Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları
İleri derecede skolyoz (genellikle 40 derece ve üzeri)
Kifoz (belirli ölçülerin üzerindeyse)
Protez (bacak/kollarda)
Diz çıkığı, kalça çıkığı (fonksiyonel kayba neden oluyorsa)
Düz tabanlık (ağır tip ve kas ağrısı eşlik ediyorsa)
Amputasyonlar (el, ayak parmakları ya da ekstremiteler)
E. İç Hastalıklar ve Metabolik Bozukluklar
Morbid Obezite (Detayı 3. bölümde ayrıca işlenecek)
Diyabet (Tip 1 genelde muafiyet sebebidir; Tip 2’ye göre değişir)
Böbrek yetmezliği (kronik)
Tiroid hastalıkları (özellikle kalp ritmini etkiliyorsa)
Hemofili ve koagülasyon bozuklukları
F. Solunum Sistemi Hastalıkları
Astım (ileri düzey, sık krizli ve tedaviye dirençli)
KOAH
Akciğer nodülü veya tüberküloz sonrası ciddi fonksiyon kaybı
KİLO, BOY VE OBEZİTEYE DAYALI ASKERLİKTEN MUAFİYET
(Milli Savunma Bakanlığı Askerlik Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’ne göre)
Yasal Dayanak
Bu konudaki en temel mevzuat, Milli Savunma Bakanlığı Askerlik Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’dir.
Yönetmelik, asker adaylarının sağlık değerlendirmesini düzenler ve “boy, kilo ve beden kitle indeksi” (VKİ) esas alınır.
Yönetmeliğin özellikle EK-3 (Ek-3) tablosu boy-kilo sınırlarını belirler.
Boy-Kilo Ölçümü ve Değerlendirme
Boy ve kilo ölçümleri, askerlik yoklamasında ve sağlık muayenesinde devlet hastanesi sağlık kurullarınca yapılır.
Boya göre kabul edilen minimum ve maksimum kilo aralıkları belirlenmiştir.
Yönetmeliğe göre boyu 149 cm’nin altında olanlar askerlikten muaf sayılır.
Boy ve kilo dengesizliği, sağlık kurulu raporu ile değerlendirilir.
Boya Göre Standart Ağırlık Tablosu
Boy (cm)
Ağırlık Alt Sınır (kg)
Ağırlık Üst Sınır (kg)
150
43
55
151
44
56
152
45
56
153
45
57
154
46
57
155
46
58
156
47
59
157
48
60
158
48
61
159
49
61
160
50
61
161
50
62
162
51
63
163
51
64
164
52
64
165
53
65
166
53
66
167
54
67
168
54
68
169
55
68
170
55
69
171
57
70
172
58
71
173
58
71
174
58
72
175
59
72
176
60
73
177
61
75
178
61
75
179
62
76
180
63
77
181
64
78
182
65
79
183
66
80
184
66
81
185
67
82
186
68
83
187
69
84
188
69
85
189
70
86
190
71
87
191
72
88
192
73
89
193
74
90
194
75
91
195
76
92
196
77
93
197
78
94
198
79
95
199
80
96
200
81
97
201
82
98
202
83
99
203
84
100
204
85
101
205
86
102
206
87
103
207
88
104
208
89
105
209
90
106
210
91
107
Vücut Kitle İndeksi (VKİ) ve Askerlik
VKİ değerlendirme kriterleri:
VKİ < 17: Geçici elverişsiz
VKİ 17–18,9: Şartlı elverişli
VKİ 19–26: Elverişli
VKİ 26,1–30: Şartlı elverişli (kontrol)
VKİ 30,1–35: Geçici elverişsiz (kontrol)
VKİ > 35: Askerliğe elverişli değildir (muafiyet)
Obeziteye Dayalı Muafiyet Süreci
İlk muayenede VKİ 30’un üzerinde ise, kişi sağlık kuruluna sevk edilir.
Eğer VKİ 35’in üzerindeyse kişi doğrudan askerlikten muaf olabilir.
Genellikle önce 1 yıl geçici tecil verilir; bu süre içinde kilo vermesi beklenir.
Kilo veremezse kalıcı muafiyet kararı alınır.
Boy Kısalığı ve Muafiyet
Boyu 149 cm ve altı olanlar, yönetmelik gereği “beden yetersizliği” nedeniyle askerlikten muaf tutulur.
Bu durum doğrudan sağlık kurulu kararı ile tescillenir.
Göz açısından askerlikten muaf şartları bize sık sorulan sorulardandır. Göz açısından askerlikten muaf olma kriterleri TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliğinde düzenlenmiştir. Bu kriterleri şu şekilde sıralayabiliriz.
GÖZ HASTALIKLARI VE GÖRME KUSURLARINA DAYALI ASKERLİKTEN MUAFİYET
Askerlikten muaf olma kriterlerinden biri görme keskinliğidir. Görme keskinliği muayenede kişinin 5-6 metre mesafedeki harfleri okutarak tespit edilir. Bir gözün görme keskinliği seviyesi 0.2’nin (hariç) altında ise kişi askerlikten muaf olmaktadır. Ayrıca her iki gözde görme keskinliği seviyesi 1.0’ın altında ise yine göz açısından askerlikten muaf olunmaktadır. Örneğin sağ gözün görme keskinliği 0.3, sol gözün görme keskinliği 0.6 ise o kişi askerlikten muaf olur. Ya da sağ göz görme keskinliği 0.1, sol göz 1.0 (tam) ise yine askerlikten muaf olunacaktır.
Görme keskinliğini bu seviyelere düşüren her göz hastalığı bu anlamda askerlikten muafiyet ortaya çıkarabilmektedir. Örneğin kişide göz tansiyonu hastalığı var ve fakat görme seviyesi bu kriterleri taşımıyorsa askerlikten göz açısından muafiyet alamamaktadır.
Her iki gözün derecesi belirli kriterleri sağlıyorsa yine zorunlu askerlikten muafiyet söz konusu olabilmektedir.
Her iki gözde de ayrı ayrı 7 derecenin üzerinde 7 derece (dahil) miyopi, hipermetropi ya da astigmatizma olması zorunlu askerlikten muafiyet nedenidir.
Her iki gözün göz derecelerinin toplamının 14 (dahil) derecenin üzerinde olması askerliğe elverişsizlik oluşturmaktadır.
Miyoplarda her iki göz arasındaki sferik eşdeğeri farkının miyoplarda 6 derecenin (hariç) ve hipermetroplarda 4 derecenin (hariç) üzerinde olması askerlikten muafiyet nedenidir.
Herhangi bir gözde göz içi lensinin olmaması her halükarda zorunlu askerlikten muafiyet nedenidir.
Herhangi bir gözde kornea nakli ameliyatı olmuş olmak zorunlu askerlikten muafiyet nedenidir.
Görme yollarındaki veya retinadaki bir hastalık nedeni ile görme alanı kaybı bir gözde 2/3 ve üstü ya da iki gözde ayrı ayrı 1/2 ve üstünde olması zorunlu askerlikten muafiyet nedenidir.
Her iki gözde de retina dekolmanı ameliyatı olmuş olmak her halükarda askerlikten muafiyet nedenidir. Tek gözde retina dekolmanı ameliyat olmuş olanlar hakkında ise yukarıdaki 1. maddede belirtilen görme seviyesi kriterlerine göre karar verilir.
Her iki gözde birer ya da bir gözde en az 2 göz dışı kasta fonksiyon kaybı olan şaşılıklar zorunlu askerliğe engeldir. Bunun dışındaki şaşılıklarda yukarıdaki 1. maddeye göre karar verilir.
TRANS BİREYLERİN ASKERLİK DURUMU VE MUAFİYETİ
Yasal Dayanak
Türkiye’de askerlik mevzuatında, cinsiyet geçişi (transseksüellik) veya cinsiyet uyumsuzluğu durumları, Askerlik Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nin ilgili maddelerinde düzenlenir.
Bu kişiler, sağlık kurulu raporu ile askerlikten muaf olabilirler ya da özel durumlarına göre farklı kararlar alınabilir.
Trans Bireylerin Askerlik Statüsü
Cinsiyet geçiş ameliyatı olmuş (resmî olarak cinsiyet değiştirmiş) kişiler, yeni cinsiyetlerine göre askerlik yükümlülüğüne tabi olurlar.
Örneğin, erkekten kadına geçen bir birey askerlik yükümlülüğünden muaf olabilir.
Kadından erkeğe geçen ise askerlik yapma yükümlülüğü doğabilir.
Ancak Türkiye’de bu işlemler sosyal ve hukuki süreçler gerektirdiğinden, askerlik açısından karmaşık durumlar ortaya çıkabilir.
Askerlik Sağlık Kurulu ve Trans Bireyler
Trans bireyler, sağlık kurulu tarafından ayrıntılı muayeneye tabi tutulur.
Psikiyatrik değerlendirme ve cinsiyet kimliği tanısı konulabilir.
Fiziksel durum ve tıbbi raporlar doğrultusunda;
Askerlikten muafiyet,
Erteleme,
Şartlı askerlik kararları verilebilir.
Türkiye’de Güncel Durum
Türkiye’de halen trans bireylerin askerlik süreçlerinde yasal boşluklar ve uygulama farklılıkları olabilir.
Ancak pratikte,cinsiyet geçişi ve ilgili tıbbi durumlar sağlık kurulu raporu ile muafiyet sebebi olarak değerlendirilmektedir.
Mahkeme kararları ve idari süreçler de bu konuda etkili olabilir.
📢 Konya’da Askerlik Hukuku Sorunlarında Neden Uzman Bir Avukata Danışmalısınız?
Konya’da yaşanan hukuki uyuşmazlıkların önemli bir kısmı, askerlik hizmetiyle ilgili hak ve yükümlülüklerden doğan davaları da kapsamaktadır. Askerlikten muafiyet, erteleme, askerlik sırasında yaşanan disiplin sorunları, T.C.K. ve AsCK kapsamında yapılan yargılamalar gibi birçok durum, özel uzmanlık ve tecrübe gerektirir. Bu nedenle,Konya’da askerlik hukuku alanında uzman bir avukatla çalışmak, sürecin doğru ve etkili şekilde yönetilmesini sağlar.
Özellikle bireylerin yanlış başvurular, eksik belgeler veya yanlış yönlendirmeler nedeniyle ciddi hak kayıpları yaşadığı sıkça görülmektedir. Bu noktada, askerlik hizmetiyle ilgili hak arama sürecinde Konya askeri davalar avukatı ile çalışmak; hem adil bir değerlendirme süreci için hem de hak kayıplarının önüne geçmek adına büyük önem taşır.
📌 NAYA Hukuk & Danışmanlık ile Askeri Davalarda Güvendesiniz
Konya merkezli hukuk ofisimiz, askerlikten muafiyet başvurusu, askeri disiplin cezası itirazları, vicdani ret, cinsel yönelim nedeniyle muafiyet gibi alanlarda;
Başvuru ve dilekçelerin hazırlanması,
Sağlık kurulu raporlarının değerlendirilmesi ve sürece dâhil edilmesi,
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’ne (görevli mahkemeye) dava açılması ve takibi,
Gözaltı, tutuklama gibi askeri disiplin işlemlerine itiraz süreçleri
Askerlikten muafiyet veya diğer askeri davalarda hak kaybı yaşamadan önce profesyonel destek alın: ➡️ NAYA Hukuk & Danışmanlık İletişim Sayfası ➡️ Konya Askeri Davalar ve Askerlik Hukuku Hizmetleri
